Inicjatywa Podkarpackiego Forum Myśli Prawniczej, zrodzona z potrzeb prawniczych społeczności Podkarpacia, jest projektem realizowanym przez WSPiA Rzeszowską Szkołę Wyższą. Współdziałanie Uczelni z renomowanymi ekspertami przyczynia się bowiem do kształtowania publicznej debaty na temat prawa. Dotychczasowy dorobek Forum oraz propozycje zgłaszane przez przedstawicieli różnych profesji prawniczych skłoniły władze WSPiA i Radę Naukowo-Programową Forum do jego reaktywacji po przerwie spowodowanej pandemią.

– Projekt, który reaktywowaliśmy po kilku latach, spotkał się z pozytywnym odzewem i dobrą reakcją środowiska prawniczego Podkarpacia. Dostaliśmy wiele głosów, że warto ten pomysł kontynuować – zaznaczył na wstępie prof. Jerzy Posłuszny, Rektor WSPiA. Zwrócił również uwagę na elitarny charakter tychże spotkań i zaprosił na kolejne, czerwcowe posiedzenie, które dotyczyć będzie prac Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego.

Model Prokuratury w Polsce

Dyskusja koncentrowała się przede wszystkim na pozycji ustrojowej i modelu Prokuratury w Polsce. Głos jako pierwszy zabrał Dariusz Korneluk, Prokurator Krajowy. Podkreślił, że doświadczenia z ostatnich ośmiu lat funkcjonowania prokuratury dostarczyły ważnych lekcji na temat tego, jakie elementy wymagają znacznej modyfikacji. Ten model działania nazwał "prokuraturą rządową", która zajmowała się sprawami określonej kategorii osób, które z punktu widzenia polityki sprawowanej przez Prokuratora Generalnego były najwygodniejsze. Podkreślił jednak, że nie było to wyłączną domeną prokuratorów, którzy bardzo często podejmowali decyzje w oparciu o określone, otrzymywane polecenia.

Odpowiedzialność prokuratora

Zwrócił również uwagę na to, iż dążenie do niezależności nie poszło w parze z odpowiedzialnością. – Ciągle postulujemy i ciągle nie możemy się doprosić mediów, by nie mówić: Prokuratura oskarżyła, Prokuratura umorzyła, Prokuratura wydała postępowanie o wszczęciu śledztwa. To zrobił funkcjonariusz publiczny mający imię i nazwisko, jednostka. To pierwszy element, który pozwoli każdemu prokuratorowi zastanowić się, że to on bierze odpowiedzialność za podejmowaną decyzję – mówił Dariusz Korneluk.

Prokurator Krajowy podkreślał także zasadność konstytucjonalizacji prokuratury, która nie pozwalałaby politykom określonej formacji na destrukcję urzędu Prokuratora Generalnego.

Rozdzielenie funkcji Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego

Następnie swoje stanowisko zaprezentował prof. Zbigniew Ćwiąkalski, Kierownik Katedry Prawa i Postępowania Karnego WSPiA, były Minister Sprawiedliwości i Prokurator Generalny, który był odpowiedzialny za rozdzielenie funkcji prokuratora generalnego i ministra sprawiedliwości w 2010 r. Prof. Zbigniew Ćwiąkalski podkreślał, że była to dobra zmiana i nadal uważa, iż stanowiska te muszą być rozdzielone, gdyż ostatnie lata pokazały, w jaki sposób można wykorzystywać bardzo dużą władzę przynależną prokuratorowi generalnemu.

– Jesteśmy jedynym krajem w Unii Europejskiej, który ma te stanowiska połączone. W żadnym kraju Unii Minister Sprawiedliwości nie jest zarazem Prokuratorem Generalnym, mimo że powoływanie, sposób ukształtowania zależności w stosunku do rządu, jeżeli chodzi o Prokuratora Generalnego czy Krajowego, jest bardzo różny – mówił prof. Zbigniew Ćwiąkalski.

Zwrócił także uwagę na art. 103. §2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który zakazuje pełnienia jednocześnie funkcji Prokuratora Generalnego i posła lub senatora, a który niekoniecznie był uwzględniany.

Prawo ogranicznikiem władzy

Odmienne stanowisko w zakresie konstytucjonalizacji prokuratury przedstawił natomiast prof. Andrzej Zoll, wykładowca WSPiA, były Prezes Trybunału Konstytucyjnego oraz były Rzecznik Praw Obywatelskich. Podkreślił, iż kluczowe jest to, kto stoi u władzy i jak tę władzę traktuje - czy uważa, że jego władza polityczna stoi ponad prawem, czy prawo stoi ponad jego władzą. – Jeżeli chcemy być demokratycznym państwem prawa, to musimy pamiętać, że prawo jest ogranicznikiem władzy. Jest oczywiście też instrumentem, ale przede wszystkim ogranicznikiem – mówił prof. Andrzej Zoll.

Wyraził także swoje poparcie dla projektu rozdzielenia urzędu Ministerstwa Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego. Jednocześnie podkreślił, że proces ten przebiega powoli i zasugerował, że prace nad tym projektem powinny nabrać tempa.

W dalszej dyskusji prof. Andrzej Zoll zaproponował spojrzenie na rolę i ustrój prokuratury w odniesieniu do prokuratury przedwojennej, związanej ściśle z sądami. Stanowiącej element władzy sądowniczej. Niepotrzebna byłaby wówczas prokuratura generalna, a jedynie prokuratura krajowa do rozpatrywania spraw, które nie mają charakteru regionalnego.

Na szereg błędów i nieścisłości, które wystąpiły w ostatnich latach w działaniach prokuratury, zwrócił także uwagę Jaromir Rybczak, Prokurator Regionalny w Rzeszowie. Podkreślał, że prokuratura, jako organ państwa, powinna być niezależna od władzy wykonawczej i polityków. Zaznaczył, że równie ważna jest niezależność prokuratorów, a istotną kwestią jest poczucie odpowiedzialności. Jeśli prokurator zdecyduje się umorzyć postępowanie, powinniśmy wiedzieć, kto podjął taką decyzję - konkretnie, znać imię i nazwisko tej osoby.

W dalszej części posiedzenia eksperci odpowiadali na pytania publiczności, dotyczące między innymi wykształcenia policji i dostępu do nowoczesnego sprzętu. Przebieg ponad dwugodzinnej dyskusji moderował prof. Krzysztof Eckhardt, Kierownik Katedry Prawa Konstytucyjnego i Stosunków Międzynarodowych WSPiA.

_{Zdjęcia: WSPiA/Jerzy Żygadło/ PUW Rzeszów}